به گزارش قدس آنلاین، دست‌اندرکاران این جشنواره باور دارند که هنر و هنرمند نمی‌توانند نسبت به واقعیت‌ها و نیازهای زمانه جامعه پیرامونی خود بی‌تفاوت و خنثی باشند از این رو هر سال به جز بخش اصلی، بخش‌های جانبی متعددی متناسب با اتفاق‌های روز به آن اضافه می‌شود. در ادامه به بررسی این موضوع می‌پردازیم که چرا جشنواره فیلم عمار با سابقه نسبتاً طولانی در برگزاری، آن طور که باید مورد استقبال مستندسازان قرار نمی‌گیرد و کمتر فیلمسازی پیگیر تقویم آن برای تولید اثر و حضور در این جشنواره است در حالی که جشنواره فیلم «سینما حقیقت» که قدمت آن سه دوره بیشتر از «عمار» است، جشنواره‌ای مهم برای مستندسازان به شمار می‌رود.
عمار، جشنواره فیلم نیست
روح‌الله رفیعی، داور جشنواره فیلم عمار و مدیر سابق گروه مستند روایت فتح در پاسخ به اینکه چرا برخی از مستندسازها جشنواره عمار را جدی نمی‌گیرند؟ به خبرنگار ما می‌گوید: مهم‌ترین دلیلش این است که جشنواره عمار خودش را جدی نمی‌گیرد.
او با بیان اینکه آثار رسیده به این دوره از جشنواره نسبت به ۱۴سال پیش از رشد بالایی برخوردار بوده است، می‌افزاید: اگر برای مستندسازان جشنواره‌ای مثل «حقیقت» مهم است و با تقویم جشنواره حقیقت، برنامه تولید خودشان را تنظیم می‌کنند به این دلیل است که این جشنواره در جای درستی قرار گرفته است و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، جشنواره‌ای باکیفیت و اصولی را برگزار می‌کند اما اینکه چرا عمار نمی‌تواند به مرکزیت برسد و کمتر مستندهای درجه یک به این جشنواره می‌رسند زیرا عمار، جشنواره فیلم نیست و در مسیر اشتباهی قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه این جشنواره در آغاز فعالیت، قرار بر عمار بودن و تبیین اصول و مبانی انقلاب را داشت، خاطرنشان می‌کند: اکنون عمار شاخه‌های مختلفی را بدون در نظر گرفتن مزیت خاصی راه انداخته و در هر جایی که احساس خلأ کرده، ورود کرده است. این نبود تمرکز سبب آشفتگی و سطحی شدن جشنواره شده در حالی که اگر عمار، فعالیت‌هایش را متمرکز می‌کرد به اهداف اولیه‌اش نزدیک‌تر می‌شد.
به گفته این مستندساز، جشنواره عمار در دوره‌های مختلف، فراز و فرودهایی داشته و مستندسازهای قوی و حرفه‌ای در آن حاضر بوده‌اند و آثاری که به جشنواره عمار می‌رسد به مراتب بیشتر از جشنواره حقیقت است که همین موضوع موجب عدم تمرکز از هدف اصلی جشنواره شده است.
او با بیان اینکه تعدد جوایز سبب کاهش ارزش جوایز نمی‌شود، می‌گوید: چگونگی جایزه دادن مهم است. تنوع موضوعی به جشنواره عمار کمکی نکرده و اینکه عمار بخواهد هر جای خالی را پر کند، خوب نیست.
رفیعی با اشاره به وضعیت بلاتکلیف جشنواره عمار اظهار می‌کند: اگر هر سازمان و نهادی متناسب با ظرفیت وجودی، جای خودش را در مسائل کشور پیدا کند و بر چند مسئله مشخص تمرکز داشته باشد، نه تنها موازی‌کاری نمی‌شود بلکه مسائل کشور به صورت تخصصی حل خواهد شد.
بی‌توجهی به اهمیت روایت
این فیلمساز معتقد است با وجود رشد آثار رسیده نسبت به دوره‌های گذشته کیفیت آثار فاصله زیادی با تراز و استاندارد لازم برای ترویج ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی دارد چون مستندسازان اهمیت روایت، درام و قصه‌پردازی را نادیده گرفته و تکنیک‌زده شده‌اند.
مدیر سابق گروه مستند روایت فتح می‌گوید: جشنواره عمار در سال‌های نخست فقط روی مضمون تمرکز داشت، سپس از آن عبور کرد، اکنون به فرم و تکنیک رسیده ولی به روایت بی‌توجه است در حالی که آنچه می‌تواند ایجاد جذابیت و جریان‌سازی کند، روایتی است که فیلمساز از ماجرا بیرون می‌کشد.
او ادامه می‌دهد: اشکال اصلی در میان فیلمسازان، فاصله گرفتن از ادبیات داستانی است. وقتی با فیلمسازان صحبت می‌کنم یادشان نمی‌آید آخرین کتابی که خوانده‌اند چه بوده و یا با ادبیات کهن فارسی غریبه هستند، گلستان و بوستان‌خوانی آن‌ها محدود به کتاب‌های دوران دبیرستان بوده در حالی که روایت‌های محکم از دل این متون درمی‌آید. از این رو مستندسازان باید روایت را بشناسند تا با استفاده از تکنیک‌های فیلمسازی برای مضمون، خلق روایت کنند.
داور جشنواره عمار با بیان اینکه بسیاری از داکیودرام‌های رسیده به این دوره، فاقد روایت و قصه بودند، می‌گوید: با اینکه زحمت زیادی برای ساخت آن‌ها کشیده شده بود اما روایت نداشتند.
رفیعی با تأکید بر اینکه جشنواره عمار باید به عمار بودن خودش برسد یادآور می‌شود: عمار باید نسبت خودش را با هدف اولیه‌اش مشخص کند. از کارهای سطحی و پراکنده دور شود نه به این معنا که موضوعات دیگر ارزش ندارند بلکه با تمرکز بر مأموریت‌هایش پیش برود زیرا هر آنچه سبب دوری عمار از هدف اصلی‌اش شود به عنوان یک مشغله اضافه، اثربخشی جشنواره را کم می‌کند.
گریز عامدانه عمار از سلبریتی‌محوری
مهدی مطهر، تهیه‌کننده مستند پربیننده «مهین» که در این دوره با مستند «خاطرات تکه تکه» در عمار حضور دارد درباره اینکه چرا این جشنواره پس از ۱۴دوره برگزاری چندان مورد اقبال مستندسازان نیست و جایگاهی حرفه‌ای در میان جشنواره‌های فیلم ندارد، به خبرنگار ما می‌گوید: در مستندسازی دو مسیر تولید حرفه‌ای و آماتور داریم و به نظرم گاهی آماتورها بهتر از حرفه‌ای‌ها، تولید اثر دارند چون نمی‌خواهند به فضا و قواعد حرفه‌ای تن بدهند مثلاً مستندسازان بسیار خوبی داریم که نمی‌خواهند به زیست حرفه‌ای تن بدهند و به قواعد و دستورالعمل‌های خودشان عمل می‌کنند. به نظرم جشنواره عمار هم نمی‌خواهد وارد این زیست و فضای حرفه‌ای بشود نه به این معنا که سطح جشنواره پایین است بلکه این رویه آگاهانه است.
وی با بیان اینکه «عمار» نمی‌خواهد سلبریتی‌محور باشد بلکه می‌خواهد مردمی باشد، اضافه می‌کند: این جشنواره به وجهه سلبریتی بودن آدم‌ها توجه ندارد یعنی هیئت داوران آن الزاماً از جنس فیلمسازانی که جوایز زیادی گرفته‌اند نیستند یا به لحاظ مضامین و قواعد، شرایط خاص خودش را دارد و قائل به محدودیت‌های مرسوم جشنواره‌های فیلم نیست.
قدرت عمار در شبکه توزیع مردمی‌اش است
به گفته مطهر، عمار تعمداً می‌خواهد در لیگ مردمی و آماتورها بازی کند نه لیگ حرفه‌ای‌ها و سلبریتی‌ها چون برایش مهم است که فیلمساز گمنام شهرستانی که از پایتخت دور است، پایش به جشنواره باز شود در حالی که اگر قرار باشد شبیه جشنواره حقیقت شود عملاً بسیاری از بچه‌هایی که در نقاط محروم هستند، فکر نمی‌کنند جایی در این جشنواره داشته باشند.
او درباره کیفیت آثار رسیده و برگزیدگان دوره‌های قبل این جشنواره می‌گوید: سطح آثار نسبت به گذشته ارتقا یافته چون سطح مستندسازی در چند سال اخیر بالاتر رفته است. مستندسازان بنامی در جشنواره عمار حضور دارند که وقتی در جشنواره حقیقت شرکت می‌کنند، اثرشان را به بهانه محتوا در بخش جنبی آوینی قرار می‌دهند و آثارشان در بخش اصلی مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد، در واقع در آن جشنواره، فیلم‌هایی که مورد پسند جشنواره‌های خارجی است به بخش اصلی می‌آیند.
او با بیان اینکه فلسفه جشنواره مستند این است که مردم، مخاطب آن باشند، می‌گوید: سیستم توزیع و پخش جشنواره عمار با دیگر جشنواره‌های مستند قابل مقایسه نیست و آنچه جشنواره عمار را متفاوت کرده سیستم توزیع مویرگی آن است که تعداد تماشاگران بالایی دارد.
رادیکال شدن دو سر طیف
مطهر درباره اینکه چرا بسیاری از مستندسازان شرکت‌کننده در جشنواره حقیقت در جشنواره عمار حضور ندارند؟ می‌گوید: دلیلش رادیکال شدن عده‌ای از هنرمندان است. همان کسانی که پس از آبان ۹۸ در جشنواره حقیقت شرکت نکردند، در این جشنواره هم حضور ندارند یعنی همان ریزشی که در جشنواره حقیقت است در عمار هم وجود دارد چون هم جشنواره عمار، رادیکال‌تر شده و هم مستندسازانی که در چند سال اخیر، جشنواره حقیقت را تحریم کردند رادیکال‌تر شده‌اند، این وضعیت مربوط به دو سر طیف است. این مستندساز با بیان اینکه جشنواره عمار به صراحت نشان داده گزینش آثارش بر اساس محتواست تا فرم و ساختار، عنوان می‌کند: همین نگاه رادیکال سبب شده فیلمسازانی که جنبه‌های فرمی برایشان اهمیت دارد در عمار حضور نداشته باشند یا تصور کنند حضورشان موجب بدنامی آن‌ها می‌شود.
او یادآور می‌شود: فیلمی که به جشنواره عمار می‌رود در دسترس بسیاری قرار می‌گیرد و مستندسازی که می‌خواهد از محل اکران فیلمش، کسب درآمد کند تمایلی به حضور در این جشنواره ندارد به همین دلیل فیلمسازانی که خودشان را در جمع نخبگانی قرار می‌دهند در عمار شرکت نمی‌کنند کمااینکه عمار هم تمایلی به حضور آن‌ها ندارد چون به آثارشان نگاه ویژه‌ای نخواهد داشت. تهیه‌کننده مستند «آقامرتضی» درباره کمبود اسامی نام‌آشنا در هیئت داوران این دوره از جشنواره معتقد است: عمار، سخت‌گیری‌ها و محدودیت‌های جشنواره فیلم را ندارد پس شرکت‌کنندگان هم سطح توقعشان را پایین‌تر می‌آورند.
به گفته وی، عمار قواعد خودش را دارد و ویژگی آن، صراحتش است حتی اهمیتی ندارد که دبیر جشنواره، فیلمساز نباشد مهم این است که عمار اهداف و کارکردهای خودش را دارد و اتفاق درستی است چون دبیرخانه دائمی دارد، بچه‌های بی‌ادعایی را دور هم جمع کرده و بدون اینکه بودجه عجیبی داشته باشد از مسیر شبکه توزیع گسترده اکران‌های مردمی، درآمدزایی می‌کند. ضمن اینکه مخاطبانی که جشنواره‌های دیگر آن‌ها را تحویل نمی‌گیرند می‌توانند در این جشنواره، فیلم ببینند.
نظر شما